مختارنامه – عطار نیشابوری

ای آن که کمال خرده دانان دانی خاصیتِ پیران و جوانان دانی گردر وصفت زبانم از کار بشد دانم که زبان بی زبانان دانی

ای از تن منقلب گذر ناکرده جان را به سفر اهل بصر ناکرده گوهر نشوی تا سفرِ جان نکنی گوهر نشود قطره سفر ناکرده

آواز آمد مرا که در جستن دوست شرط است ز پیش مغز، بشکستن پوست هر عضو ترا جدا جدا میبُرّیم این سهل بود بلا ز…

آنجا که قرار کار عالم دادند هر چیز که دادند مسلم دادند این دم که تراخوش است و ناخوش بتو نیست چون بی تو قرار…

آن ماه که از کنار شد بیرونم در ماتم او کنار شد پر خونم دوشش دیدم به خواب در،‌خفته به خاک گفتم چونی گفت چه…

آن سالکِ گرمرو که نامش جان است عمری تک زد که مقصدش میدان است آواز آمد که راه بیپایان است چندان که روی گام نخستین…

آن را که بخود بر سر یک موی سر است مجهولی او مفرّحی معتبر است کم شو تو که تا ماندهای یک سر موی پیری…

آن چیز کزو عالم و آدم بینم در هجده هزار عالم آن کم بینم میپنداری که تو تویی نی تو تویی برخیز ز راه تات…

امشب چه شود که لب ببندی ای صبح درد من و یارم نپسندی ای صبح چون بر سر ما شمع بسی میگرید شاید که تو…

آگاه نیم از دل و جانم که چه بود پی مینبرم علم و عیانم که چه بود این میبینم که مینبینم که چه رفت این…

از ناز چه سود چون بسودی آخر بی شمع شبی چون نغنودی آخر اکنون به کفن در بغنودی در خاک رفتی و تو گویی که…

از عمر، تمام بهره، برداشته گیر هر تخم که دل میطلبد کاشته گیر اول برخیز و هرچه گرد آوردی آخر به دریغ جمله بگذاشته گیر

از دل غم دلفروز میباید دید وز جان چو چراغ سوز میباید دید وین از همه سختتر که مانندهٔ شمع سوزِ شب و مرگِ روز…

از پستهٔ تو سبزهٔ خط بر رسته است یا مغز ز پستهٔ تو بیرون جسته است بر رسته دگر باشد و بر بسته دگر این…

از بس که امید و بیم میبینم من از هر دو دلی دو نیم میبینم من چندان که به سِرِّ کار در مینگرم استغنائی عظیم…

یک یک نفست زمان تو خواهد بود یک یک قدمت مکان تو خواهد بود هر چیز که در فکرتِ تو میآید آن چیز همه جهان…

یک عاشق پاک و یک دل زنده کجاست یک سوخته بی فکر پراکنده کجاست چون بندهٔ اندیشهٔ خویشاند همه پس در دو جهان خدای را…

یارب صفت رایحهٔ نسرین چیست این روح ریاحین چمن چندین چیست گر مصحف حسن نیست گلبرگ لطیف پس بر ورقش دَه آیهٔ زرّین چیست

وقتی است که دیدهیی به دیدار کنم یک ذره نه اقرار ونه انکار کنم هر نام نکو که حاصل عمر آن است بفروشم و اندر…

هم قصّهٔ یار میبنتوان گفتن همه غصهٔ کار میبنتوان گفتن سرّی که میان من و جانانِ من است جز بر سرِ دار میبنتوان گفتن

هم بی دو جهان تویی و هم در دو جهان من بیخویشم با تو بهم در دو جهان گر جو به جوم کنی و بر…

هرچیز که آن برای ما خواهد بود آن چیز یقین بلای ما خواهد بود چون تفرقه در بقای ما خواهد بود جمعیت ما فنای ما…

هر کز پی دنیای دنی خواهد بود در دوزخِ فرعون منی خواهد بود چون گلخن دنیای دنی جای سگانسْت سگ به ز کسی که گلخنی…

هر روز به عالمی دگرگون برسی هر شب به هزار بحر پرخون برسی گفتی «برسم درو و باقی گردم» چون کس نرسد درو، درو چون…

هر دل که نه در زمانه روز افزون شد نتوان گفتن که حال آن دل چون شد بس عقل، که بی پرورش دایهٔ فکر طفل…

هر چیز که هست در دو عالم کم و بیش از جلوهگری نور اوست ای درویش! تا جلوه همی کند همه جلوهٔ اوست چون جلوه…

هر چند ترا محرم اسراری نیست صبری میکن که عمر بسیاری نیست گر همدم مائی و ترا یاری نیست دم درکش و با هیچ کست…

نی حال من و تو ماهوش میگوید بشنو که درین فصل چه خوش میگوید گل نیز چو در خارکشی افتادست بلبل همه راه خارکش میگوید

نه سوختگی شناسم و نه خامی در مذهب من چه کام و چه ناکامی گویی که به صد کسم نگه میدارند ورنه بپریدمی ز بیآرامی

نه از تن خود به هیچ خشنودم من نه یک نفس از هیچ بیاسودم من ز اندیشهٔ بیهوده بفرسودم من آخر چو نبودهام چرا بودم…

میپنداری که بیخبر بتوان زیست در بیخبری زیر و زَبَر بتوان زیست چندانک نشینی تو و آخر بیقین ای بی سر و بن چند دگر…

من شمع توام که گر بسوزم صد بار گویی که ز صد رسیده نوبت به هزار چون شمع نداریم زمانی بیکار تا میسوزم به درد…

مرغی دیدم نشسته بر ویرانی در پیش گرفته کلّهٔ سلطانی میگفت بدان کلّه که ای نادانی دیدی که بمردی وندادی نانی

مائیم ز غم سوخته خوش خوش چون شمع وز گریهٔ پیوسته مشوش چون شمع نایافته نور صدق یک دم چون شمع گم کرده سررشته درآتش…

ما هر دو جهان زیر قدم آوردیم بر قبهٔ افلاک علم آوردیم چون درد ترا کم آمد آمد درمان کلّی خود را زهیچ کم آوردیم

گه نعره زن قلندرت خواهم بود گه در مسجد مجاورت خواهم بود گر جان و دلم به باد برخواهی داد من از دل و جان…

گه جان مرا غرق ملاهی میدار گه نفسم را به صد تباهی میدار تو زان منی چنان که خواهی میکن من زان توام چنان که…

گل گفت منم فتاده صد کار امروز در آتش و خون مانده گرفتار امروز چه بر سر آتشم نشانید آخر در پای تمامست مرا خار…

گل جلوه همی کند به بستان ای دوست دریاب چنین وقت گلستان ای دوست بنشین چو ز هر چه هست برخواهی خاست روزی دو ز…

گفتم همه عمر نازنینت بینم امروز چه گونه در زمینت بینم ای در دل خاک خفته خون کرده دلم کی دانستم که این چنینت بینم

گفتم ای چشم خواب میباید برد بویی ز دل خراب میباید برد چندین مگری گفت در آتش غرقم وین واقعه را به آب میباید برد

گردل گویم به منتهایی نرسید پوسید به درد و در دوایی نرسید ور جان گویم که دو جهانش قدمی است بس دور برفت و هیچ…

گر میخواهی که مرد مقبول شوی جاوید ز شغل خلق معزول شوی آخر چو به دوست میتوان شد مشغول غبنی باشد به هرچه مشغول شوی

گر ما همگی خویش چون ذرّه کنیم خود را به وجود ذرّهای غرّه کنیم ای قافله سالارِ عدم طبل بزن تا بادیهٔ وجود را عَبْره…

گر سبز خطی است، گوشهای خالی گیر بر مفرش سبزه، رو، کَمِ قالی گیر اندیشهٔ حال زیر خاکت تا کی عمر تو چو باد میرود…

گر دریائی ز شور بنشانندت ور تیز تکی چو مور بنشانندت بنشین که ز خاستن نخیزد چیزی ور ننشینی به زور بنشانندت

گر جان ببرد عشق توام جان آنست ور درد دهد جملهٔدرمان آنست هر ناکامی که باشد این طایفه را میدان به یقین که کام ایشان…

گر باز نماید سَرِ یک موی به تو صد گونه مدد رسد ز هر سوی به تو ای بیخبر، آن چه بیوفاییست آخر تو پشت…

گاهی به کمال برتر از خورشیدم گه در نقصان چو ذرّهای جاویدم هرگه که به استغناء او مینگرم بیم است که منقطع شود امیدم

کو کوی تو تا به فرق بشتافتمی پس روی ز هرچه هست بر تافتمی دستم نرسد به جان که بشکافتمی تا بو که ترا میان…