مختارنامه – عطار نیشابوری

عشاق که قصّهٔ دل افروز کنند جان همچو چراغ در سرِ سوز کنند با خویش حساب خود شب و روز کنند فردای قیامتِ خود امروز…

صد مرحله زان سوی خرد خواهم شد فارغ ز وجود نیک و بد خواهم شد از زیبایی که در پس پرده منم ای بیخبران عاشق…

شمع آمد وگفت جان من میببرند وز من همه دوستان من میببرند ناگفتنیی نگفتهام در همه عمر پس از چه سبب زبان من میببرند

شمع آمد و گفت نیست اینجا جایم تا آمدهام هست به رفتن رایم گرچه بنشانند مرا هر روزی بنشانده هنوز همچنان بر پایم

شمع آمد و گفت کشته بنشینم نیز تا کشته به سوزد تن مسکینم نیز از آتش تیز میزیم جان من اوست وان عمر به سر…

شمع آمد و گفت دولتم دوری بود کان شد که مرا پردهٔ زنبوری بود نوری که از او کار جهان نور گرفت زان نور نصیب…

شمع آمد و گفت جمع اگر بنشینند بر من دگری به راستی بگزینند چون گردن راستان بمی باید زد بیچاره کژان! چو راستان این بینند

شمع آمد و گفت اینهمه بیچارگیم زان است که کس نیست به غم خوارگیم تا پر شد از آن لقمهٔ آتش دهنم آن لقمه خوشی…

شمع آمد و گفت از چه دل خوش دارم چون از آتش حال مشوّش دارم آتش سر من دارد و کم باد سرم گر من…

شب نیست که جان بی تو به لب مینرسد روزی نه که در غصّه به شب مینرسد زلفِ تو چنین دراز و من در عجبم…

سرگشتهٔ روز و شبم آنجا که منم دلسوخته، جان بر لبم آنجا که منم تو فارغی آنجا که تویی از من و من تا آمدهام…

زین پیش دلم بستهٔ پندار آمد پنداشت که فتوی دِه اسرار آمد و امروز که دیدهای بدیدار آمد کارم همه پشتِ دست و دیوار آمد

زانگه که دلم بر آن سمن بر بگذشت هر دم بر من به درد دیگر بگذشت با آنکه ز عشق هیچ آبم بنماند بنگر که…

زان پیش که در عینِ هلاکت فکنند بفکن همه پاک، بو که پاکت فکنند زیرا که ز روزگار روزی چندی بر تو شمرند و پس…

رفتم که بنای عمر نامحکم بود وین تیره سرای، سخت نامحرم بود پندار که سوزنی ز عیسی گم گشت و انگار که ارزنی ز دنیا…

دیرست که سودای تو در سر دارم وز عشق دلی خون شده در بر دارم در راه تو یک مذهب و یک شیوه نیم هر…

دوش آمد و بنشست به صد زیبایی برخاست ز زلفش این دلِ سودایی میپیمودم زلفش و عقلم میگفت سودای سیاه است چه میپیمایی

دل نیست که از عشق تو خون مینشود تن نیست که از تو سرنگون مینشود جان از تن غم کشم برون رفت و هنوز سودای…

دل سِرّ تو در نو و کهن بازنیافت سر رشتهٔ عشقت به سخن باز نیافت گرچه چو فلک بسی بگشت از همه سوی چه سود…

دل در سر درد شد به درمان نرسید جان در سر دل شد و به جانان نرسید خوش خوش برسید عمرم ازگفت و شنود وین…

دل با غمِ عشق پای ناوُرد آخر چون شمع ز سوختن فرومرد آخر میگفت که دُرِّ وصل در دریا نیست این آب چگونه میتوان خورد…

دردی که ز تو رسد دوا نتوان کرد بر هر چه کنی چون و چرا نتوان کرد دستار ز دست تونگه نتوان داشت کز دامن…

دردا که دلم به هیچ درمان نرسید جانش به لب آمد و به جانان نرسید در بی خبری عمر به پایان آمد و افسانهٔ عشق…

در هر چیزی که بود دل بستگیم از جمله بریده گشت پیوستگیم دیوانگی عشق تو از یک یک چیز خو باز همی کند به آهستگیم

در فرع کجا مشبّهی افتاده است افلاک ز یکدگر فرو آسایند چون در نگری حقّه تهی افتاده است یک ره همه از سفر فروآسایند

در عشق چو شمع سوز باید آورد پس روی به دلفروز باید آورد در گریه و سوز و سر بریدن باری با شمع شبی به…

در عشقِ تو رسوای جهان آمدهایم و انگشت نمای این و آن آمدهایم کردیم هزار منزل از پس هر روز تا ما ز دل خویش…

در عالم عشق محو و ناچیز شدیم بالای مقام عقل و تمییز شدیم گویی هر دم ز عالمی صد چندین بگذاشته و اهل عالمی نیز…

در راه تعب ترک طرب باید کرد وین نفس پلید را ادب باید کرد ور در طلبی دریغ نیست ازگفتار چندانکه ببایدت طلب باید کرد

در پای بلا فتادهام، چتوان کرد سر رشته ز دست دادهام، چتوان کرد زان روز که زادهام ز مادر بیکس در گشته به خون بزادهام،…

دانی تو که مرگ چیست از تن رستن یعنی قفس بلبل جان بشکستن برخاستن از دو کون و خوش بنشستن از خویش بریدن و بدو…

خورشید، که او زیر و زبر میگردد از تو،‌به امید یک نظر میگردد ذوقِ شکَرِ شُکْرِ تو طوطی فلک تا یافت، از آن وقت، به…

خواهی که ببینی تو به پیدایی راز خود را ز ورای عقل سودایی ساز گویی تو که هرچه اندرو مینگرم چشمی است به صد هزار…

چون وصل، غمم بر غمِ هجران بفزود بس درد که بر امید درمان بفزود ازمعنی بینهایتم جان میکاست چون جمله یکی گشت مرا جان بفزود

چون نیست نصیبِ من بجز غمخواری موجود برای غم شدم پنداری چون شمع اگر تنم بسوزد صد بار یک ذرّه ز پروانه نجویم یاری

چون مونسِ من ز عالم اندوه تو بود شادی دلم به هر غم اندوه تو بود درد دلِ اندوهگِنَم در همه عمر گر بود مُفرِّحی،…

چون لوح دل از دو کون بستردم من دو کون به زیر پای بسپردم من ای بس سخنی را که سرم کردی گوی آمد به…

چون عین بریدگی بود دوختنم پس بی خبریم به ز آموختنم چه سود چو شمع اول افروختنم چون خواهدْ بود آخرش سوختنم

چون روی تو در همه جهان روی کراست بی روی تو یک مو سرِ جان روی کراست خورشید ز خجلتِ رخت پشت بداد میگشت به…

چون درد و دریغ از دل ریشم بنشد جان شد به دریغ ودرد خویشم بنشد گفتم که چو سایه میروم از پس او این نیز…

چون چارهٔ خویش میندانم چه کنم مویی کم و بیش میندانم چه کنم در بادیهای فتادهام بی سر و پای راه از پس و پیش…

چون بحر،‌دلی هزار جوش است مرا تن در غم عشق، سخت کوش است مرا گر زهد کنم زبان خموش است مرا کاین زهد نه از…

چندین که روی و نیک یا بد بینی گر دیدهوری آن همه از خود بینی احول که یکی دو دید اگر آن بد دید تو…

چندان که تو اسرار حقیقت خواهی ز آنجا سخنی نیست به از کوتاهی آگاه ز سِرْ اوست ز مه تا ماهی کس را سر مویی…

جایی که درو نه شیب ونه بالا بود نه جسم و جهت نه جنبشِ اجزا بود هر چیز که جُست مردِ جوینده بسی چون آنجا…

جانم به مرادِ دل رسیدست امشب بر سیم بری سری کشیدست امشب ای صبح! مکن مرا مگریان و مخند کآرام دل من آرمیدست امشب

جانا! چو ز سر تا قدمت جمله نکوست سر تا قدم جهان ترا دارم دوست من بی تو همه مهر تو دارم در مغز تو…

جانا رفتم بر دل پاکم بگری بر جای سیاه سهمناکم بگری ای گل! چو شدم به خاک، تو نیز مخند وی ابر بسی بر سر…

جان گِردِ تو از میان جان میگردد تن در هوست نعره زنان میگردد وان دل که ز زنجیر سر زلف تو جست زنجیر گسسته درجهان…

جان بر گرهِ زلفِ تو آموخته گیر بی روی تو چشم از دو جهان دوخته گیر دل را که چو پروانه به پای افتادست چون…