ابیات پراکندهٔ مثنوی ها- بحر خفیف – عنصری بلخی

بیوفا هست دوخته بدو نخ بد گهر هست هیزم دوزخ

زان مثا حال من بگشت و بتافت که کسی شال جست و دیبا یافت

گنجشک از آنکه فزون دارد تاو(؟) در کشیده بپشت ماهی و گاو

هرچه یابی وزان فرومولی نشمرند از تو آن ببشکولی

پادشاهی که با شکه باشد حزم او چون بلند که باشد

زود بردند و آزمودندش همه کاچالها نمودندش

گفت نقاش چونکه نشناسم که نه دیوانه و نه فرناسم

ویحک ای ابر گنهکاران سنگک و برف باری و باران

آب و آتش بهم نیامیزد بالوایه ز خاک بگریزد

تیره بر چرخ راه کاهکشان همچو گیسوی زنگیان بنشان

ساخت آنگه یکی بیوگانی هم بر آئین و رسم یونانی

گفتم این و گریختم ز عسس شاه شطرنج را نگیرد کس

هرچه واجب شود ز باد افراه بکنید و جز این ندارم راه

از تک اسب و بانگ نعرۀ مرد کوه یر نوف شد هوا پر گرد

تبنک را چو کژ نهی بیشک ریخته کژ برآید از تنبک

سر که یابد گسسته کیسنه را دور باشد بتاوه کرسنه را

لاله از خون دیده آغشته متحیر بماند و سرگشته

آن صنم را ز گاز و ز نشکنج تن بنفشه شد و دو لب نارنج

تیز شد عشق و در دلش پیچید جز غریو و غرنگ نپسیچید

سرد آهش چو زنگیانی زشت که ببیزند خردۀ انگشت

لشکر شادبهر در جنبید نای رویین و کوس بغر نبید

از گهر گرد کردن بفخم نه گهر چید هیچکس نه درم

چون برون جست مرز از سوراخ شد سموره بنزد او گستاخ

سنگ بی نمج و آب بی زایش همچو نادان بود بآرایش

مرورا گشت گردن و سر و پشت سر بسر کوفته بکاج و بمشت

او مرآن را در آن یله کرده است مهر او را ز دل خله کرده است

چون مراغه کند کسی بر خاک چون برد خاک او چه دارد باک

شاه غزنین چو نزد او بگذشت چون دویزه بگردش اندر گشت

مرد ملاح تیز اندک رو راند بر باد کشتی اندر ژو

از غم تو بدل گریغش نیست هر چه دارد ز تو دریغش نیست

چون بیامد بوعده بر سامند آن کنیزک سبک زبام بلند برسن سوی او فرود آمد گفتی از جنبشش درود آمد جان سامند را بلوس گرفت…

شد مژه گرد چشم او ز آتش نیش [و] دندان کژدم و کربش

منظر او بلند چون خوازه هر یکی زو بزینت تازه

بارگی خواست شاد بهر شکار بر نشست و بشد بدیدن شار

دل پهلو پسر بساز آورد ساز مهرش همه فراز آورد

صعب چون بیم و تلخ چون غم جفت تار چون گور و تنگ چون دل زفت

مهر ایشان بود فیا وارم غمتان من بهر دو بگسارم

با غلامان و آلت شکره کرد کار شکار و کار سره

خواستم با نیاز و داشادش پدر اینجا بمن فرستادش حرکاتش همه ره هنرست برم از جان من عزیزترست

کار زرگر به زر شود بر راه زر به زرگر سپار و کار بخواه

مثل مو بود بدین اندر مثل زو فرین و آهن در

ببر آورد بخت پوده درخت من بدین شادم و تو شادی سخت

رای دانا سر سخن ساریست نیک بشنو که این سخن باریست

که حسد هست دشمن ریمن کیست کو نیست دشمن دشمن

نکند میل بی هنر بهنر که بیوسد ز زهر طعم شکر

بر سر باد تند و موج بلند تا بیک آبخوستشان افکند

رخ ز دیده نگاشته بسر شک وان سرشکش برنگ تازه زرشک

گاه اقبال آبگینه خنور بستاند ز تو عدو به بلور

نتوان ساخت از کدو گوداب نه ز ریکاشه جامۀ سنجاب

بسپاریم دل بجستن جنگ در دم اژدها ویشک نهنگ