مختارنامه – عطار نیشابوری

هر گه که دلم ز پرده پیدا آید عالم همه در جنبش و غوغا آید دریای دلم اگر به صحرا آید از هر موجش هزاردریا…

هر سر زدهای ز سرِّ ما آگه نیست هر بیخبری در خورِ این درگه نیست گر مایهٔ دردی به درِ ما بنشین ورنه سرِ خویش…

هر ذره که در وادی و در کهساریست از پیکر هر گذشتهیی آثاریست وین صورتها که بر در و دیواریست از روی خرد چو صورت…

هر دل که ز سرِّ کار آگاهی داشت درگوشه نشست ومنصبِ شاهی داشت چون نیست ز نفسِ تو کسی دشمن تر پس از که امیدِ…

هر چند که نیست هیچ از حق خالی سر در کش و دم مزن چرا مینالی کان را که فرو شود به گنجی پایی سر…

هر جان که به نور قدس پیش اندیش است از خویش برون نیست همه در خویش است یک ذرّه خیالِ غیر در باطن تو تخم…

نه هیچ کسی به زندگانیش گرفت نه نیز به مرگ جاودانیش گرفت تو پشهٔ عاجزی و او صرصرِ تند بنشین تو که هرگز نتوانیش گرفت

نه در سرِ من سَرِسری بینی تو نه میل دلم به داوری بینی تو اینجا که منم نقطهٔ دردی بفرست تا گمراهی و کافری بینی…

نادیده ترا دیدهٔ من دل برخاست وز سوز فرونشست و خاکستر خاست یک لحظه که ناگه شودم درد تو کم از خواب هزار بار عاشق…

می نرهانی مرا ز من، من چکنم سیر آمدهام ز جان و تن، من چکنم من میخواهم که راه یابم سوی تو تو ره ندهی…

من بی تو دمی قرار نتوانم کرد و احسانِ تو را شمار نتوانم کرد گر بر تنِ من زبان شود هر مویی یک شکرِ تو…

مخموران را پیالهٔ می در ده بر نعرهٔ چنگ و نالهٔ نی در ده ای ساقی! اگر جام سراسر بنماند بر دُرد زن و جام…

ماهی که دلم زو به بلا افتادست در رنجوری به صد عنا افتادست بر بستر ناتوانی افتاد دلم این بارکشی بین که مرا افتادست

ما خرقهٔ رسم، از سرانداختهایم سر را، بَدَلِ خرقه، درانداختهایم هر چیز که سدِّ راه ما خواهد بود گر خود همه جان است برانداختهایم

گه عشق تو در میان جان دارم من گه جان ز غم تو بر میان دارم من آن چیز که از عشق تو آن دارم…

گم گشتن خود، از تونشان بس بودم سودای توام ازتو زیان بس بودم چند از دو جهان کز دو جهان بس بودم اندیشهٔ تو قبلهٔ…

گل گفت ز رخ نقاب باید انداخت جان در خطر عذاب باید انداخت چون در آتش گلاب میباید شد ناکامْ سپر بر آب باید انداخت

گل بر سر پای غرقهٔ خون زانست کاو روز دویی درین جهان مهمانست پیکان در خون عجب نباشد دیدن در غنچه نگر که خونِ در…

گفتم ‌شمعا! چون همه شب در کاری از گرمی کار و بار برگی داری گفتا که درین سوختن و دشواری اشکم بارست و آتشم سرباری

گفتم چو تو بردی سبق اندر خوبی بگزیدمت ازدو کون در محبوبی آواز آمد کای همه در معیوبی بیهوده چرا آب به هاون کوبی

گر هر دو جهان فی المثل انگشتری است وان کرده در انگشت یکی لشکری است گر رحم نیایدت بر آنکس همه روز میدان تو که…

گر مرغِ دلت کارِ روش ساز کند دُرج دل تو خزینهٔ راز کند ور پر ندهی ز نور معنی او را چون بشکند این قفس،…

گر قلب نبرد بایدت اینک دل ور عاشق فرد بایدت اینک دل گر کعبهٔ شوق بایدت اینک جان ور قبلهٔ درد بایدت اینک دل

گر دل نه چنین عاشق شیدا بودی از عشق تو یک لحظه شکیبا بودی ای کاش هر آن اشک که در فرقت تو، من میریزم،…

گر خورشیدی چرخ برینت نرسد ور جمشیدی روی زمینت نرسد گفتی که مرا ناز رسد بر همه کس تا چند کنی ناز که اینت نرسد

گر پرده ز روی کار بر میداری! اندر پس پرده لعبت بیکاری یا هر چه که هست در جهان آینه است! با آینهٔ جمله تویی…

گاهی سخنم به صد جنون بنویسند گاه از سر عقل ذوفنون بنویسند گر از فضلایند به زر نقش کنند ور عاشق زارند به خون بنویسند

گاه از غم تو مست و خرابم بینی گه چون شمعی در تب و تابم بینی دوشم دیدی به خواب جان رفته ز دست امروز…

کو دل که بلای روزگارِ تو کشد کو جان که عقوبتِ شمارِ تو کشد من ننگِ زنان مستحاضه شدهام کو گردنِ امردان که بارِ تو…

کارم که چو زلف تو مشوش دارم از دست بشد چگونه دل خوش دارم گر چون شمعم پای بر آتش چه عجب زیرا که چو…

غم کشته و رنج دیده خواهم مردن ناگفته و ناشنیده خواهم مردن صد سال و هزار سال اگر خواهم گفت چون کبک زبان بریده خواهم…

عمرم دایم ز روز و شب بیرون است مطلوب من از وُسْعِ طلب بیرون است دانی تو که چیست در درونِ جانم چیزی عجب، از…

عالم که فنای محض، سرمایهٔ اوست چون شش روزهست، لطف تو، دایهٔ اوست هر ذرّه که در سایهٔ لطف تو نشست بر هشت بهشت، تا…

صاحب نظری که هیچ افکنده نبود تا از نظر شفاعتش زنده نبود سلطان دو کون وبندهٔ خاصِ حق اوست آن بنده که خواجهتر از او،…

شمعم که چنین زار و نزار آمدهام در سوختن و گریهٔ زار آمدهام از اشک نمیرد آتشِ من همه شب چون شمع ز آتش اشکبار…

شمع آمد و گفت نی غمم میبرسد نه سوختن دمادمم میبرسد شب میسوزم که صبح را دریابم چون میبدمد صبح دمم میبرسد

شمع آمد و گفت کشتهٔ هر روزم شب میسوزم که انجمن افروزم گفتم هوس سوز در افتد به سرم اکنون باری ز سر درآمد سوزم

شمع آمد و گفت در بلا باید سوخت وز آتش سر بر سر پا باید سوخت من آمده در میان جمعی چو بهشت درآتش دوزخم…

شمع آمد و گفت جانم آتشخانه است وز آتشِ من هزار دل دیوانه است من همچو درختِ موسی آتش دارم موسی سراسیمهٔ من پروانه است

شمع آمد و گفت این کرا تاب بود کز آتش تیز بی خور وخواب بود آبم کند آتش که به من بسته دلست آتش دیدی…

شمع آمد و گفت از تنِ سرکشِ خویش سر میبینم فکنده در مفرشِ خویش هرچند که در مشمّعم پیچیده هم غرقه شوم در آب از…

شایستهٔ این هوس نهای، تو چه کنی در بیقدری چون مگسی باشی تو خود را،‌چو تو هیچ کس نهای، تو چه کنی آخر تو که…

سرگشتهٔ تست، نُه فلک، میدانی گرد در تو گشته به سرگردانی تو خورشیدی ولی میان جانی خورشید که دیدهست بدین پنهانی

زین پیش دم از سر جنون میزدهام وانگه قدم از چرا و چون میزدهام عمری بزدم این در و چون بگشادند من خود ز درون،…

زانگه که بقا روی نمودست مرا هر لحظه تحیری فزودست مرا از بود و نبود من چه سودست مرا چون میبندانم که چه بودست مرا

زان پسته که شیرینی جان میخیزد شوری است که از شکرستان میخیزد چون خندهٔ پستهٔ تو بس با نمک است این شور ز پستهٔ تو…

رفتی و مرا خار شکستی در دل در دیدهنیی اگرچه هستی در دل بر خاک تو برخاست دل پرخونم کز دیده برفتی و نشستی در…

دیرست که دور آسمان میگردد میترسد و زان ترس بجان میگردد چون دید که قبله گاه دنیا چونست صد قرن گذشت و همچنان میگردد

دود است همه جهان، جهان دود انگار وین دیر نمای را فنا زود انگار چون نابودست اصل هر بود که هست هر بود که بود…

دل نیست کز آن ماه برنجد هرگز کانجا دل کس هیچ نسنجد هرگز هرکس سخن دهان او میگوید لیکن سخنی درو نگنجد هرگز