مختارنامه – عطار نیشابوری

دیرست که در کوی تو دارم گذری گر وقت آمد به سوی من کُن نظری ور در خورِ کشتنم مکش دردِ سری در پای خودم…

دو چشم ز اشک خیره میباید کرد از بس که غمم ذخیره میباید کرد تا چند به آب پاک روشن داریم روئی که به خاک…

دل میبینم عاشق وآشفته ازو جان هر نفسی گلی دگر رُفته ازو شکر ایزد را که آنچه در جان من است در گفت نیاید این…

دل رفت و ز آتش طرب دود ندید جان شد ز جهان و از جهان سود ندید چشمی که همه جهان بدان میدیدم پر خون…

دل در خم آن زلف چو زنجیر بماند سر بر خط تو دو پای در قیر بماند مشکِ سرِ زلفِ تو دلِ ما بربود ما…

دل از همه عالم به کنار آمد باز بگریخت زلشکر به حصار آمد باز با این همه درد و رنج آگاه نیم تا آمدن من…

دردا که گلم میان گلزار بریخت وز باد اجل بزاری زار بریخت این درد دلم با که بگویم که بهار بشکفت گل و گل من…

در وقت بیان،‌عقل سخن سنج مراست در وقت معانی دو جهان گنج مراست با این همه یک ذرّه نیم فارغ از آنک گر من منم…

در ملک دو کون پادشاهی میکن جان و دل ما وقف الهی میکن چون مینتوان گفت که تو زان منی من زان توام تو هرچه…

در عقل اصول شرع از جان بپذیر در شرع فروع از ره امکان بپذیر ذوقی که به شوق حاصل آید دل را در عقل نگنجید…

در عشق توام هم نفس اندوه تو بس در درد توام دسترس اندوه تو بس در تنهائی که یار باید صد کس گر نیست مرا…

در عشق تو رازی و نیاز آوردیم چون شمع بسی سوز و گداز آوردیم چون درد ترا نیافتم درمانی کُلّی خود را به هیچ باز…

در عالم جان نه مرد پیداست نه زن چه عالم جان نه جان هویداست نه تن تا کی گویی ز ما و من شرمت باد…

در دست جفای تو زبون است دلم در پای غم تو سرنگون است دلم هرچند که خون دل حلال است ترا در خونِ دلم مشو…

در بند خیال غیر یک ذرّه مباش در بحر ز خویش گم شو و قطره مباش عالم همه آینهست و حق روی درو تو روی…

داری سرِ عشق کار از سردرگیر گر مست نیی خمار از سر درگیر ور نرم نشد چو موم این رمز تُرا چون شمع هزار بار…

خورشید رخت ملک جهان میبخشد دُرّ سخنت گنج نهان میبخشد صد جان یابم از غم عشقت هر روز گویی که غم عشق تو جان میبخشد

خلقان همه در آینهای مینگرند مشغول خودند و ز آینه بیخبرند کس آینه مینبیند از خلق جهان در آینه از آینه بر میگذرند

چون هیچ کسی ندیدهام در خوردش پیوسته نشستهام دلی پر دردش ناگاه چو برق بگذرد بر درِ من چندان بناستد که ببینم گردش

چون نیست طریقی که به مقصود رسم آن به که به نابودن خود زود رسم چون هر روزی به زندگی میمیرم گر مرگ در آیدم…

چون من مگسم سایهٔ طوبی چکنم با عَقْبَهْ نفس، عزم عقبی چکنم گویند درین راه چه خواهی کردن نه دل دارم نه دین نه دنیی…

چون گل به دل افروخته میباید بود چون غنچه به لب دوخته میباید بود چون هست وبالِ ما سخن گفتن ما چون شمع زبان سوخته…

چون عفو تو میتوان مسلم کردن تا کی ز غمِ گناه،‌ماتم کردن دانی که تمام است ز بحر کرمت یک قطره نثارِ هر دو عالم…

چون روی تو در هلاک خواهد بودن قسم تو دو گز مغاک خواهد بودن بر روی زمین چند کنی جای و سرای چون جای تو…

چون درد ترا من به دعا میطلبم کافر باشم اگر دوا میطلبم چندان که خوشی است در دو عالم گو باش من از همه فارغم،…

چون جان دلم ز سیر،‌چون برق شدند مستغرق او، ز پای تا فرق شدند این فرعونان که در درونم بودند از بس که گریستم همه…

چون بحر، ز شوق راز جان، میجوشم لیکن ز خود و ز دیگران میپوشم ای خواجه! برو، که دُرد صافی رویی من صافی دل اگرچه…

چندان که نگاه میکنم هر سوئی از سبزه بهشت است و ز کوثر جویی صحرا چو بهشت شد ز دوزخ کم گوی بنشین به بهشت…

چشم من دلخسته به هر انجمنی چون خویشتنی ندید بیخویشتنی چون همنفسی نیافتم در همه عمر در غصّه بسوختم دریغا چو منی!

جانی که به نورِ حق ندارد امّید در عالم اوهام بماند جاوید چون ذرّهٔ ناچیز بوَد در سایه چون کودکِ یک روزه بوَد در خورشید

جانان آمد قصد دل و جانم کرد بنمود ره و سلوک آسانم کرد با این همه جان میکنم و میکوشم وین میدانم که هیچ نتوانم…

جانا! تو کجائی که نیازم بینی وین نالهٔ شبهای درازم بینی از ضعف چنانم که نیایم در چشم گر بازآئی مدان که بازم بینی

جانا چو نه پنهان و نه پیدا باشی با ما باشی دائم و بی ما باشی تا کی سوزد ز آرزویت جانم جان بشکافم بوکه…

جان سوخته پای بست آمد بی تو وز دست شده به دست آمد بی تو تا خیلِ خیال تو شبیخون آورد بر قلبِ بسی شکست…

جان از طلب روی تو آبی گردد بیداری دل پیش توخوابی گردد گر روی تو از حجاب بیرون آید هر ذره، به قطع، آفتابی گردد

تخمی که درو مغز جهان پنهان بود گم بود درو دو کون و این درمان بود هر چیز که در دو کون آنجا برسید چون…

تا هیچ پراکنده توانی بودن حقّا که اگر بنده توانی بودن از یک یک چیز میبباید مردن تا بوک بدو زنده توانی بودن

تا کی زنی ای دل خسته جوش در پردهٔ خود نشین و خونی مفروش بگشای نظر ببین که یک یک ذرّه خون میگریند جمله بنشسته…

تا کی باشم گرد جهان در تک و تاز سیر آمدم از جهان و از آز و نیاز مرگی که مرا رهاند از عمر دراز…

تا دیده بر آن عارضِ گلگون افتاد چشمم ز سرشک چشمهٔ خون افتاد هر راز که در پردهٔ دل پنهان بود باخونِ جگر ز دیده…

تا چند کنی عزیمت دریا ساز مردانه رو و خویش به دریا انداز گر هست روی در بُنِ دوزخ مانی ور نیست روی خویش کجا…

تا چند تنم پردهٔ بیچارگیم تا کی نوشم شربت غمخوارگیم وقت است که دست گیریم تا برهم کز پای درافتادهٔ یکبارگیم

تا پاک نگردد دل این نفس پرست دستم ندهد بر سر کوی تو نشست تا عشق تو برهم نزند هرچه که هست ندهد سر مویی…

پیوسته دلم شیفتهٔ آن راز است زان راز شگرف جان من با ناز است گر محو شود جهان نیاید بسته آن در که مرا به…

پروانه به شمع گفت من بیش از تو خون میگریم به درد بر خویش از تو چون تو سر زندگی نداری اینجا در پای تو…

بیچاره دلم که راحت جان میجست جمعیت ازان زلف پریشان میجست در تاریکی زلف تو فانی گشت کز تاریکی چشمهٔ حیوان میجست

بی چهرهٔ تو در نظری نتوان دید بی سایهٔ تو در گذری نتوان دید حالی است عجب که با تو یک لحظه بدان نه با…

بلبل همه شب شرحِ وصالت میخواند مه طلعت خورشیدِ کمالت میخواند گل پیش رخِ تو صد وَرَق بازگشاد وز هر وَرَق آیتِ جمالت میخواند

بس سیل که خاست هر نفس چشمم را وز سر ننشست این هوس چشمم را از بسیاری که چشم من آب بریخت آبی بنماند پیش…

برخاست دلم، چوباده در خم بنشست وز طلعت گل هزاردستان شد مست دستی بزنیم با تو امروز به نقد زان پیش که از کار فرو…