قطعات و ابیات پراکندهٔ قصاید – عنصری بلخی

ابلق ایام را تا بر نشیند میرود سبز خنگ چرخ پیش قدر او پالادۀ

ای ترک میر ، فتنۀ بغما و خلخی هم سر و مشک زلفی و هم ماه گلرخی همچون بهار خرّم دردیده خرمی همچون همای فرّخ…

بلبل همی سرآید چون بارید قالوس و قفل رومی و جالینوس

تو چگونه رهی که دست اجل بر سر تو همی زند سر پاس

چون حلقه ربایند بنیزه تو بنیزه خال از رخ زنگی بزدایی شب یلدا

دندان و عارض بتم از من ببرد هوش کاین در نوش طعمست ، آن ماه مشکپوش جوشان شده دو زلف بت من بروی بر جانم…

زین هر دو زمین هر چه گیا روید تا حشر بیخش همه روئین بود و شاخ طبر خون

غلیواج از چه مبشوم است ؟ از آنکه گوشت بر باید همه ایرا مبارک شد که قوتش استخوان باشد

گویم ز دل خویش دهانت کنم ای دوست گوید نتوان کرد ز یک نقطه دهانی گویم ز تن خویش میانت کنم ای ماه گوید نتوان…

هیون چو جنگ بر آورد و یون فکند بر او بگوش جنگ نماید همی خیال دوال

از آرزوی روی گل و روی دوستان زرّین شدست روی من و روی بوستان

ای مایۀ طربم و آرام روز و شبم من خنج تو طلبم تو رنج من طلبی

بلفظ هندو کالنجر آن بود معنیش که آهن است و بدو هر دم از فساد خبر

تو نبینی که اسب توسن را بگه نعل بر نهند لبیش

چون به ایشان باز خورد آسیب شاه کامیاب جنگ ایشان عجز گشت و سحر ایشان بادزم

رکاب عالی بگذشت و لشکر از پس او چنان کجا برود فوج فوج موج بحار فزو نشان همه کم کرد و رویشان همه پشت نشاطشان…

سپه کشید چه از تازی و چه از بلغار چه از برانه چه از آبکند و از فاراب

غزل رودکی وار نیکو بود غزلهای من رودکی وار نیست اگر چه بکوشم بباریک وهم بدین پرده اندر مرا بار نیست

مگر ز چشمۀ خورشید روز دولت تو ندید خواهد تا روزگار حشر زوال

وان پول سدیور ز همه باز عجب تر کز هیکل او کوه شود ساحت بیدا

از فتح و ظفر بینم بر نیزۀ تو عقد وز فرّ و هنر بینم بر دیزۀ تو یون

ای ماه سیه پوش تو روشن شده ماهی هم شمع سرای من و هم پشت سپاهی از قامت و قدّ تو برد سرو بلندی وز…

بمجلس اندر کان بت مرا شراب دهد بمن نشاط و ببد خواه من عذاب دهد یکی چنانکه خدایش همه عذاب دهد یکی چنان که خدایش…

تویی آن داور محکم که از دادش بنی آدم بیارامیده در عالم چو مؤمن در حق شیذر

چون دو رخ او گر قمرستی بفلک بر خرشید یکی ذرّه ز نور قمرستی چون دو لب او گر شکرستی بجهان در صد بدرۀ زر…

دو چیز را حرکاتش همی دو چیز دهد علوم را درجات و نجوم را احکام

سپهسالار ایران کز کمانش خورد تشویر ها برج دو پیکر

فغان از آن دو سیه زلف و غمزگان که همی بدین زره ببری و بدان ز ره ببری

من ز تیم تو بتیمار گرفتار شدم تو بتیمار مهل ، باز به تیم آر مرا

وگر چو گرگ نپوید سمندش از گرگانج کی آرد آن همه دینار و آن همه زیور

ار یقین خواهی که بینی از گمان آویخته آنکه آن فربه سرینش بنگر و لاغر میان

ای گرفته کاغ کاغ از خشم ما همچون کلاغ کوه و بیشه جای کرده چون کلاغ کاغ کاغ

بنام و کنیتت آراسته باد ستایشگاه شعر و خطبه تا حشر

جزوی و کلی از دو برون نیست آنچ هست جز وی همه تو بخشی و کلی همه خدای من از خدای و از تو همی…

چون سیم سفچه شاخ درختان جویبار چون زرّ خفچه برگ درختان بوستان گر بوستان بباد خزان زرد شد رواست اندی که سرخ ماند روی خدایگان

ز بهر آنکه همی گرید ابر بی سببی همی بخندد بر ابر لالۀ گلزار

سپهسالار لشکرشان یکی لشکر کاری شکسته شد از و لشکر ولیکن لشکر ایشان

کجا من چشم دارم بر سخایت گل لاله نروید از سماروغ

ملک چو اختر و گیتی سپهر و در گیتی همیشه باید گشتن چو بر سپهر اختر

همیشه دانش ازو شاکرست و زر بگله از آنکه کرد مر این را عزیز و آنرا خوار

از دولت عشق است به من بر دو موکل هر دو متقاضی به دو معنی نه به همتا این وصف دلارام تقاضا کند از من…

ای رخ رخشان جانان زیر آن زلف بتاب لالۀ سنبل حجابی یا مه عنبر نقاب

به مستحقان ندهی هرآنچه داری و باز دهی به معجر و دستار سبزک و سیماک

جلالش بر نگیرد هفت کشور سپاهش بر نگیرد هفت گردون

حکایت کند نرگس اندر چمن ز چشم دلارام روز خمار ز مینا یکی شاخ دیدی لطیف درم برگ آن شاخ و دینار بار چو فیروزه…

ز بهر سور ببزم تو خسروان جهان همی زنند شب و روز ماه بر کوهان

سر زلف مشکین جانان من مرا کشت و پیچید بر جان من ایا ترک سیمین تن سنگدل هویدا بتو راز پنهان من دو ابرند زلف…

کنند واجب جذری هم اندر آن ساعت بهر شبی و سپارد بناقد وزّان

من طالب خنج تو شب و روز اندر پی کشتنم چرائی