قطعات و ابیات پراکندهٔ قصاید – عنصری بلخی

الا تا نرگس خوبان همی بر مشتری تابد بودشان در شکنج زلف رخ چون ماه جوشن ور

بگرد ماه بر از غالیه حصار که کرد بروی روز بر از تیره شب نگار که کرد نبود یار بطبع و بجنس ظلمت و نور…

تو جهانی دیگری جوهردرنگ آتش‌فعال آب‌نفع و بادصولت، هم تو هفتی هم چهار ماه‌طلعت مهردولت زهره‌زینت تیزفهم مشتری‌اخلاق و بهرام‌آفت و کیوان‌دمار

چورای کوره و داود و نامور چیپال چو دلهرا بخرو و دو صد هزار دگر

دلبر صنمی دارم شکر لب و مرمر بر مرمر ز برش خیزد شکر ز لبش بارد عنبر به خم زلفش عبهر به دل چشمش خنجر…

زان ملک را نظام و ازین عهد را بقا زان دوستان بفخر و ازین دشمنان شمان

عجب دو چیز بیک چیز داد یک چیزش بملک داد سر تیغ او قرار و قوام

گولی تو از قیاس که گر بر کشد کسی یک کوزه آب ازو بزمان تیره گون شود

همیشه بود نعمتت را خورنده چه آزاد و بنده چه خرد و چه رنده

آبست و زعفران حسد تو که حاسدت بر چشم چشمه دارد و بر چهره زعفران

ای دریغا کزین منور جای زیر خاک مغاک باید شد پاک ناکرده تن ز گرد گناه پیش یزدان پاک باید شد با چنین خاطری چو…

بکرد با دل تو ای ملک وفا بیعت بکرد با سیر پاک تو هنر پیمان ز طبع و دست تو گیرد همی سخا حجت ز…

تو گفتی ز اسرار ایشان همی فرستد بدو آفتاب اسکدار

چون آب ز بالا بگراید سوی پستی وز پست چو آتش بگراید سوی بالا

دل و دامن تنور کرد و غدیر سرو و لاله کناغ کرد و زریر

زر افشانید بر پیلان جرس‌های مدارا را برآرید آن فریدون فر درفش چرخ بالا را

عصا بر گرفتن نه معجز بود همی اژدها کرد باید عصا

گفتم که چیست بر رخت آن زلف پر زتاب گفتا ببوی و رنگ عبریست و مشگ ناب

همی گرفت به ببر و همی گرفت به یوز چو گرد باد همی گشت از یمین و یسار

ابلق ایام را تا بر نشیند میرود سبز خنگ چرخ پیش قدر او پالادۀ

ای ترک میر ، فتنۀ بغما و خلخی هم سر و مشک زلفی و هم ماه گلرخی همچون بهار خرّم دردیده خرمی همچون همای فرّخ…

بلبل همی سرآید چون بارید قالوس و قفل رومی و جالینوس

تو چگونه رهی که دست اجل بر سر تو همی زند سر پاس

چون حلقه ربایند بنیزه تو بنیزه خال از رخ زنگی بزدایی شب یلدا

دندان و عارض بتم از من ببرد هوش کاین در نوش طعمست ، آن ماه مشکپوش جوشان شده دو زلف بت من بروی بر جانم…

زین هر دو زمین هر چه گیا روید تا حشر بیخش همه روئین بود و شاخ طبر خون

غلیواج از چه مبشوم است ؟ از آنکه گوشت بر باید همه ایرا مبارک شد که قوتش استخوان باشد

گویم ز دل خویش دهانت کنم ای دوست گوید نتوان کرد ز یک نقطه دهانی گویم ز تن خویش میانت کنم ای ماه گوید نتوان…

هیون چو جنگ بر آورد و یون فکند بر او بگوش جنگ نماید همی خیال دوال

از آرزوی روی گل و روی دوستان زرّین شدست روی من و روی بوستان

ای مایۀ طربم و آرام روز و شبم من خنج تو طلبم تو رنج من طلبی

بلفظ هندو کالنجر آن بود معنیش که آهن است و بدو هر دم از فساد خبر

تو نبینی که اسب توسن را بگه نعل بر نهند لبیش

چون به ایشان باز خورد آسیب شاه کامیاب جنگ ایشان عجز گشت و سحر ایشان بادزم

رکاب عالی بگذشت و لشکر از پس او چنان کجا برود فوج فوج موج بحار فزو نشان همه کم کرد و رویشان همه پشت نشاطشان…

سپه کشید چه از تازی و چه از بلغار چه از برانه چه از آبکند و از فاراب

غزل رودکی وار نیکو بود غزلهای من رودکی وار نیست اگر چه بکوشم بباریک وهم بدین پرده اندر مرا بار نیست

مگر ز چشمۀ خورشید روز دولت تو ندید خواهد تا روزگار حشر زوال

وان پول سدیور ز همه باز عجب تر کز هیکل او کوه شود ساحت بیدا

از فتح و ظفر بینم بر نیزۀ تو عقد وز فرّ و هنر بینم بر دیزۀ تو یون

ای ماه سیه پوش تو روشن شده ماهی هم شمع سرای من و هم پشت سپاهی از قامت و قدّ تو برد سرو بلندی وز…

بمجلس اندر کان بت مرا شراب دهد بمن نشاط و ببد خواه من عذاب دهد یکی چنانکه خدایش همه عذاب دهد یکی چنان که خدایش…

تویی آن داور محکم که از دادش بنی آدم بیارامیده در عالم چو مؤمن در حق شیذر

چون دو رخ او گر قمرستی بفلک بر خرشید یکی ذرّه ز نور قمرستی چون دو لب او گر شکرستی بجهان در صد بدرۀ زر…

دو چیز را حرکاتش همی دو چیز دهد علوم را درجات و نجوم را احکام

سپهسالار ایران کز کمانش خورد تشویر ها برج دو پیکر

فغان از آن دو سیه زلف و غمزگان که همی بدین زره ببری و بدان ز ره ببری

من ز تیم تو بتیمار گرفتار شدم تو بتیمار مهل ، باز به تیم آر مرا

وگر چو گرگ نپوید سمندش از گرگانج کی آرد آن همه دینار و آن همه زیور

ار یقین خواهی که بینی از گمان آویخته آنکه آن فربه سرینش بنگر و لاغر میان