ترانه های عمر خیام

مقدمه شاید کمتر کتابی در دنیا مانند مجموعهٔ ترانه‌های خیام تحسین شده، مردود و منفور بوده، تحریف شده، بهتان خورده، محکوم گردیده، حلاجی شده، شهرت…

خیام شاعر آن‌چه که اجمالاً اشاره شد نشان می‌دهد که نفوذ فکر، آهنگ دلفریب، نظر موشکاف، وسعت قریحه، زیبایی بیان، صحت منطق، سرشاری تشبیهات ساده…

خیام فیلسوف فلسفهٔ خیام هیچ وقت تازگی خود را از دست نخواهد داد. چون این ترانه‌های در ظاهر کوچک ولی پرمغز تمام مسایل مهم و…

ابر آمد و زار بر سرِ سبزه گریست، بی بادهٔ گُلرنگ نمی‌شاید زیست؛ این سبزه که امروز تماشاگه ماست، تا سبزهٔ خاک ما تماشاگه کیست!…

اکنون که ز خوشدلی به‌جز نام نمانْد، یک همدمِ پخته جز میِ خام نماند؛ دستِ طَرَب از ساغرِ می بازمگیر امروز که در دست به‌جز…

ای پیرِ خردمند پِگَهْ‌تر برخیز، وان کودکِ خاک‌بیز را بنگر تیز، پندش ده و گو که، نرم‌نرمک می‌بیز، مغزِ سرِ کیقباد و چشمِ پرویز! عمر…

بر لوحْ نشانِ بودنی‌ها بوده‌است، پیوسته قلم ز نیک و بد فرسوده‌است؛ در روز ازل هر آن‌چه بایست بداد، غم خوردن و کوشیدنِ ما بیهوده…

تُنْگی میِ لَعْل خواهم و دیوانی، سَدّ‌ِ رَمَقی باید و نصف نانی، وانگه من و تو نشسته در ویرانی، خوشتر بُوَد آن ز مُلْکَتِ سلطانی….

خیام، اگر ز باده مستی، خوش باش؛ با لاله‌رخی اگر نشستی، خوش باش؛ چون عاقبتِ کار جهان نیستی است، انگار که نیستی، چو هستی خوش…

روزی است خوش و هوا نه گرم است و نه سرد، ابر از رُخِ گلزار همی‌شوید گَرْد، بلبل به زبانِ پهلوی با گلِ زرد، فریاد…

گویند بهشتِ عَدْن با حور خوش است، من می‌گویم که: آب انگور خوش است این نقد بگیر و دست از آن نسیه بدار، کاواز دُهُل…

می‌پرسیدی که چیست این نقشِ مجاز، گر برگویم حقیقتش هست دراز، نقشی است پدید آمده از دریایی، و آنگاه شده به قَعْرِ آن دریا باز….

اَجرام که ساکنان این ایوان‌اند، اسبابِ تَرَدُّدِ خردمندان‌اند، هان تا سرِ رشتهٔ خِرَد گُم نکنی، کانان که مُدَبّرند سرگردان‌اند! عمر خیام

امروز تو را دسترس فردا نیست، و اندیشهٔ فردات به جز سودا نیست، ضایع مکن این دم اَر دلت بیدار است، کاین باقیِ عمر را…

ای دل چو حقیقتِ جهان هست مَجاز، چندین چه بَری خواری ازین رنجِ دراز! تن را به قضا سپار و با درد بساز، کاین رفته…

بر کوزه‌گری پریر کردم گذری، از خاک همی‌نمود هر دَم هنری؛ من دیدم اگر ندید هر بی‌بصری، خاک پدرم در کف هر کوزه‌گری. عمر خیام

جُز راهِ قَلَندرانِ میخانه مپوی، جز باده و جز سِماع و جز یار مجوی؛ بر کَفْ قَدَحِ باده و بر دوشْ سبو، می نوش کن…

در دایرهِٔ سپهرِ ناپیدا غور، می نوش به خوشدلی که دور است به جور؛ نوبت چو به دوْرِ تو رَسَد آه مکن، جامی است که…

زان کوزهٔ میْ که نیست در وی ضرری، پُر کن قَدَحی بخور، به من دِهْ دگری، زان پیشتر ای پسر که دررَهْگُذری، خاک من و…

گر من ز می مُغانه مستم، هستم، گر کافِر و گَبْر و بت‌پرستم، هستم، هر طایفه‌ای به من گمانی دارد، من زانِ خودم، چُنان‌که هستم…

می نوش که عمرِ جاودانی این است، خود حاصِلَت از دوْرِ جوانی این است. هنگامِ گُل و مُل است و یاران سرمست، خوش باش دمی،…

از آمدن و رفتنِ ما سودی کو؟ وز تارِ وجودِ عمرِ ما پودی کو؟ در چَنْبَرِ چرخِ جانِ چندین پاکان، می‌سوزد و خاک می‌شود، دودی…

امروز که نوبت جوانی من است، می نوشم از آن‌که کامرانی من است؛ عیبم مکنید. گرچه تلخ است خوش است، تلخ است، از آن‌که زندگانی…

ای دل تو به ادراکِ معمّا نرسی، در نکتهٔ زیرکانِ دانا نرسی؛ اینجا ز می و جام بهشتی می‌ساز، کانجا که بهشت است رسی یا…

بر مَفْرشِ خاک خفتگان می‌بینم، در زیر زمین نهفتگان می‌بینم؛ چندان‌که به صحرای عدم می‌نگرم، ناآمدگان و رفتگان می‌بینم! عمر خیام

جامی است که عقل آفرین می‌زندش، صد بوسه زِ مِهْر بر جَبین می‌زندش؛ این کوزه‌گر دَهْر چنین جامِ لطیف می‌سازد و باز بر زمین می‌زندش!…

دارنده چو ترکیبِ طِبایع آراست، از بهرِ چه اوفْکَنْدَش اندر کم‌وکاست؟ گر نیک آمد، شکستن از بهرِ چه بود؟ ور نیک نیامد این صُوَر، عیب…

ساقی غمِ من بلند‌آوازه شده‌است، سرمستیِ من برون ز اندازه شده‌است؛ با مویِ سپیدْ سرخوشم کز میِ تو؛ پیرانه‌سرم بهارِ دل تازه شده‌است. عمر خیام

گویند بهشت و حور و کوثر باشد، جوی می و شیر و شهد و شکّر باشد؛ پر کن قدح باده و بر دستم نه، نقدی…

می خوردن و شاد بودن آیین من است، فارغ بودن ز کفر و دین؛ دین من است؛ گفتم به عروسِ دَهْر: کابین تو چیست؟ گفتا:…

اجزای پیاله‌ای که درهم پیوست، بشکستنِ آن روا نمی‌دارد مست، چندین سر و ساقِ نازنین و کفِ دست، از مِهرِ که پیوست و به کینِ…

امشب می جامِ یک‌مَنی خواهم‌کرد، خود را به دو جامِ می غنی خواهم‌کرد؛ اول سه طلاقِ عقل و دین خواهم‌داد، پس دخترِ رَز را به…

ای دوست بیا تا غمِ فردا نخوریم، وین یک‌دمِ عمر را غنیمت شمریم؛ فردا که ازین دیْر کُهَن درگذریم؛ با هفت‌هزارسالگان سربه‌سریم. عمر خیام

برخیز و مخور غمِ جهانِ گُذران، خوش باش و دمی به شادمانی گذران در طَبْعِ جهان اگر وفایی بودی، نوبت به تو خود نیامدی از…

چندان بخورم شراب، کاین بوی شراب آید ز تُراب، چون روم زیرِ تُراب، گر بر سر خاک من رسد مَخموری، از بوی شراب من شود…

در پای اجل چو من سرافکنده شوم، وز بیخ امید عمر بر کنده شوم، زینهار، گِلَم به جز صراحی نکنید، باشد که ز بوی می…

شادی بطلب که حاصلِ عمر دمی است، هر ذرّه ز خاکِ کیقبادی و جَمی است، احوالِ جهان و اصلِ این عمر که هست، خوابی و…

گویند بهشت و حورعین خواهد‌بود، و آن‌جا می ناب و اَنْگَبین خواهد‌بود؛ گر ما می و معشوقه گُزیدیم چه باک؟ آخِر نه به عاقبت همین…

هنگام سپیده‌دم خروس سحری، دانی که چرا همی‌کند نوحه‌گری؟ یعنی که: نمودند در آیینهٔ صبح کز عمر شبی گذشت و تو بیخبری! عمر خیام

از آمدنِ بهار و از رفتنِ دی، اوراقِ وجودِ ما همی‌گردد طی؛ می خور، مخور اندوه، که گفته‌است حکیم: غم‌های جهان چو زَهر و تِریاقش…

آن بیخبران که دُرّ‌ِ معنی سُفتند، در چرخ به انواعْ سخن‌ها گفتند؛ آگه چو نگشتند بر اَسرارِ جهان، اول زَنَخی زدند و آخر خفتند! عمر…

ای صاحب فتوا، ز تو پرکارتریم با این‌همه مستی، از تو هشیارتریم تو خونِ کسان خوری و ما خونِ رَزان انصاف بده، کدام خون‌خوارتریم؟ عمر…

پیری دیدم به خانهٔ خَمّاری، گفتم: نکنی ز رفتگان اِخباری؟ گفتا، می خور که همچو ما بسیاری، رفتند و کسی بازنیامد باری! عمر خیام

چون ابر به نوروز رخِ لاله بشست، بر خیز و به جامِ باده کن عزمِ درست، کاین سبزه که امروز تماشاگه توست، فردا همه از…

در کارگهِ کوزه‌گری بودم دوش، دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش؛ هر یک به زبانِ حال با من گفتند: «کو کوزه‌گر و کوزه‌خر و…

شیخی به زنی فاحشه گفتا مستی. هر لحظه به دام دگری پابستی؛ گفتا؛ شیخا، هر آن‌چه گویی هستم، آیا تو چنان‌که می‌نمایی هستی؟ عمر خیام

مرغی دیدم نشسته بر بارهٔ توس، در چنگ گرفته کلّهٔ کیکاوس، با کلّه همی‌گفت که: افسوس، افسوس! کو بانگ جَرَس‌ها و کجا نالهٔ کوس؟ عمر…

هان کوزه‌گرا بپای اگر هشیاری، تا چند کنی بر گِل مردم خواری؟ انگشتِ فریدون و کَفِ کیخسرو، برچرخ نهاده‌ای، چه می‌پنداری؟ عمر خیام

از آمدنم نبود گردون را سود، وز رفتن من جاه و جلالش نفزود؛ وز هیچ‌کسی نیز دو گوشم نشنود، کاین آمدن و رفتنم از بهر…

آن قصر که بر چرخ همی‌زد پهلو، بر درگهِ او شهان نهادندی رو، دیدیم که بر کنگره‌اش فاخته‌ای بنشسته همی‌گفت که: «کوکو، کوکو؟» عمر خیام