جنگ نریمان با تکین‌تاش
نریمان بیآمد هم اندر زمان
به نزد سپهدار و خاقان دمان
چنین گفت کامروز هر دو ز دور
نظاره براین جنگ سازید و شور
شما جام گیرید هر دو به بزم
که من تیغ خواهم گرفتن به‌رزم
اگر بخت هشیار یار منست
بدین دشت پیکار کار منست
از ایرانی و زاولی هر که بود
بفرمود تا صف کشیدند زود
چو صف زد ز دو رویه یکسر سپاه
غریو از دل کوس برشد به‌ماه
سواری یغر غزنی از پیش صف
برون‌زد دو سر خشتی از کین به کف
یکی تبتی جوشن اندر برش
کلاهی سیه چا پر بر سرش
به آوردگه گشت آن‌گه چو باد
ز میدان به‌زین کوهه برسر نهاد
سوی قلب خاقان به‌کین حمله برد
هم از گرد بفکند جنگی دو گرد
دو دیگر فکند از سوی میسره
برد باز بر میمنه یکسره
یکی ترک دیگر ربود از کمین
سوی لشکرش برد و زد بر زمین
ز شادی گرفتند ترکان خروش
نریمان برآمد ز ترکان به جوش
بدو گفت از اینسان بود کارزار
یکی به زما کز سپاهت هزار
ازاین کودک اکنون به دشت نبرد
نگه کن تو پیکار مردان مرد
یکی نعره زد همچو شیر یله
که غرد چو از عزم بیند گله
شباهنگ پیشانی ماه نعل
برانگیخت گیتی به خون کرد لعل
ز زخمش همی در زمین خم فکند
سپاهی به یک حمله برهم فکند
به‌میدان ز خون چون درآورد جوی
میان دو صف شد هم‌آورد جوی
به ناورد بلخی سواری گرفت
سپربازی و نیزه داری گرفت
خروشید کان ترک پرخاشگر
که خشتش دو سر بد کله چارپر
کجا تا ربایمش هم در شتاب
بسوزانمش در تف آفتاب
همان ترک بیرون زد ازصف چوشیر
گزیزنده یاب ابلقی تند زیر
میان در کمربند مالیده تنگ
به چاچی کمان در نهاده خدنگ
خروشان نمود او ز دور آستی
که پیش آی اگر مرمرا خواستی
برانگیخت باره نریمان گرد
به بازیگری دست ناورد برد
کمان قبضه و تیر و نیزه به‌دست
بسه نیزه بگرفت و زه را به شست
همی تاخت پیچان به گردش عنان
که تیرش زند سینه را یا سنان
چو یک چندگشت اندر آمد چو دود
زدش نیزه وز پشت ابلق ربود
به نوک سنان بر مه افراختش
زمانی ز هر سو همی تاختش
پس انداخت از نیزه بر قلبگاه
برآمد غو کوس از ایران سپاه
چنان نعره‌شان بر مه و زهره شد
که مه بی دل و زهره بی زهره شد
سپهدار و خاقان فرخنده نام
به شادیش هر دو گرفتند جام
نریمان دگرباره از چپ و راست
بگشت و از ایشان هم آورد خواست
برون تاخت گردی دگر چون هژبر
کمان کرده الماس بارنده ابر
به گردش ز هر سو سواری گرفت
به تیغ و سنان کامکاری گرفت
پس از جای مانند تند اژدها
درآمد بدو کرد خشتی رها
نریمان سوی چپ عنان برشکست
سوی راست بگرفت خشتش به دست
چنان زدش بر ناف زخم درشت
که با کوهه زینش بردوخت پشت
بیاویخت یکسو ز زین سرنشیب
سرش پای شد پشت پایش رکیب
به‌میدان دگر باره ناورد کرد
همی کشت هرک آمدش در نبرد
به‌نیزه ز زین مرد برداشتی
هم از بر به شمشیر بگذاشتی
مکش زنده بربایش از پشت زین
سبک هدیه آور به خاقان چین
بگشتند هر دو چو شیر نژند
گرفتند گاهی کمان گه کمند
همه ترگ و خفتانشان گشت چاک
فروریخت خنجر زره گشت خاک
عمودگران چون کمان یافت خم
سنان گشت چوگان و نیزه قلم
سپرها چو بیشه شد از زخم تیر
رخ از رنگ آهن به کردار قیر
سرانجام ترک آنچنان تاخت گرم
که از زور بر چرمه بنوشت چرم
بزد خنجری بر نریمان گرد
سپر نیمی و اوج ترگش ببرد
گرفت آتش از زخم تیغش هوا
ولیکن ندید آنچه بودش هوا
نریمان به چاره همی زنده جست
گه او را برد نزد خاقان درست
عنان تافت بگریخت پیشش ز جنگ
ببد تا رسید اندرو ترک تنگ
کمند آن گه از پس به باد گریز
میانش اندر افکند و کرد اسپ تیز
فکندش ابر خاک چون بی‌هشان
همی برد تا پیش خاقان کشان
بدو گفت کاین بیم خورده سوار
به هدیه از این کودک خرد دار
از ایرانیان رفت بر چرخ غو
ز کردار آن نو سپهدار گو
سپر برگرفتند و شمشیر تیز
به هم حمله بردند دل پر ستیز
جهان گشت بر چشم ترکان بنفش
فکندند یکسر سلاح و درفش
ز پیش اندرون تیغ کهسار بود
ز بس تیغ گردان خونخوار بود
ز چندان سپه یک دلاور نماند
گریزان برفتند چون سر نماند
همه دشت و که بد پراکنده باز
سلیح و ستوران و آلات ساز
گرفتند سرتاسر ایرانیان
نیآمد به یک موی کس را زیان
وز آن جا سوی شهر پیروز روز
کشیدند نیک اختر و دلفروز
چنان شاددل بود خاقان ازین
که گفتی نهادست بر چرخ زین
تکین‌تاش را برد جایی نهان
سرآورد بروی درنگ جهان
دو هفته در گنج بگشاد شاد
به بزم و به بخشش همی داد داد
به ایرانیان و سپهدار چیر
همیدون به فرخ نریمان شیر
ببخشید هر هدیه چندان که نیز
نباشد به صد گنج ازآن بیش چیز
سپهبد فرستاد نامه به شاه
ز پیروزی و کار آن رزمگاه
ز رزم نریمان یل روز کین
وز آزادی شاه توران زمین
چنینست از دیرباز این جهان
رباینده آن زاین به کین این از آن
نه آشوب گیتی به هنگام تست
که تا بد همیدون بدست از نخست
همانست گیتی و یزدان همان
دگرگونه ماییم و گشت زمان
آیا توشه‌ات اندک و ره دراز
چه سازی چو آیدت رفتن فراز
دل از آز گیتی چه پر کرده‌ای
از او چون بری آنچه ناورده‌ای
ازاو کام دل در جوانی بجوی
که جوید ز تو کام در پیری اوی
بسی خویش و پیوند تو زیر خاک
همی بینی از پیش و نایدت باک
به دیگر بزرگان نگر تا چه کرد
برآرد همان از تو یک روز گرد
سواریست عمر از جهان در گریز
عنان خنگ و شبرنگ را داده تیز
دو اسپست و مرد دو اسپه به راه
سبک‌تر به منزل رسد سال و ماه
بدان کوش کایمان به بیرون بریم
که یکسر به گرداب گردون دریم
نریمان بیآمد هم اندر زمان
به نزد سپهدار و خاقان دمان
چنین گفت کامروز هر دو ز دور
نظاره براین جنگ سازید و شور
شما جام گیرید هر دو به بزم
که من تیغ خواهم گرفتن به‌رزم
اگر بخت هشیار یار منست
بدین دشت پیکار کار منست
از ایرانی و زاولی هر که بود
بفرمود تا صف کشیدند زود
چو صف زد ز دو رویه یکسر سپاه
غریو از دل کوس برشد به‌ماه
سواری یغر غزنی از پیش صف
برون‌زد دو سر خشتی از کین به کف
یکی تبتی جوشن اندر برش
کلاهی سیه چا پر بر سرش
به آوردگه گشت آن‌گه چو باد
ز میدان به‌زین کوهه برسر نهاد
سوی قلب خاقان به‌کین حمله برد
هم از گرد بفکند جنگی دو گرد
دو دیگر فکند از سوی میسره
برد باز بر میمنه یکسره
یکی ترک دیگر ربود از کمین
سوی لشکرش برد و زد بر زمین
ز شادی گرفتند ترکان خروش
نریمان برآمد ز ترکان به جوش
بدو گفت از اینسان بود کارزار
یکی به زما کز سپاهت هزار
ازاین کودک اکنون به دشت نبرد
نگه کن تو پیکار مردان مرد
یکی نعره زد همچو شیر یله
که غرد چو از عزم بیند گله
شباهنگ پیشانی ماه نعل
برانگیخت گیتی به خون کرد لعل
ز زخمش همی در زمین خم فکند
سپاهی به یک حمله برهم فکند
به‌میدان ز خون چون درآورد جوی
میان دو صف شد هم‌آورد جوی
به ناورد بلخی سواری گرفت
سپربازی و نیزه داری گرفت
خروشید کان ترک پرخاشگر
که خشتش دو سر بد کله چارپر
کجا تا ربایمش هم در شتاب
بسوزانمش در تف آفتاب
همان ترک بیرون زد ازصف چوشیر
گزیزنده یاب ابلقی تند زیر
میان در کمربند مالیده تنگ
به چاچی کمان در نهاده خدنگ
خروشان نمود او ز دور آستی
که پیش آی اگر مرمرا خواستی
برانگیخت باره نریمان گرد
به بازیگری دست ناورد برد
کمان قبضه و تیر و نیزه به‌دست
بسه نیزه بگرفت و زه را به شست
همی تاخت پیچان به گردش عنان
که تیرش زند سینه را یا سنان
چو یک چندگشت اندر آمد چو دود
زدش نیزه وز پشت ابلق ربود
به نوک سنان بر مه افراختش
زمانی ز هر سو همی تاختش
پس انداخت از نیزه بر قلبگاه
برآمد غو کوس از ایران سپاه
چنان نعره‌شان بر مه و زهره شد
که مه بی دل و زهره بی زهره شد
سپهدار و خاقان فرخنده نام
به شادیش هر دو گرفتند جام
نریمان دگرباره از چپ و راست
بگشت و از ایشان هم آورد خواست
برون تاخت گردی دگر چون هژبر
کمان کرده الماس بارنده ابر
به گردش ز هر سو سواری گرفت
به تیغ و سنان کامکاری گرفت
پس از جای مانند تند اژدها
درآمد بدو کرد خشتی رها
نریمان سوی چپ عنان برشکست
سوی راست بگرفت خشتش به دست
چنان زدش بر ناف زخم درشت
که با کوهه زینش بردوخت پشت
بیاویخت یکسو ز زین سرنشیب
سرش پای شد پشت پایش رکیب
به‌میدان دگر باره ناورد کرد
همی کشت هرک آمدش در نبرد
به‌نیزه ز زین مرد برداشتی
هم از بر به شمشیر بگذاشتی
مکش زنده بربایش از پشت زین
سبک هدیه آور به خاقان چین
بگشتند هر دو چو شیر نژند
گرفتند گاهی کمان گه کمند
همه ترگ و خفتانشان گشت چاک
فروریخت خنجر زره گشت خاک
عمودگران چون کمان یافت خم
سنان گشت چوگان و نیزه قلم
سپرها چو بیشه شد از زخم تیر
رخ از رنگ آهن به کردار قیر
سرانجام ترک آنچنان تاخت گرم
که از زور بر چرمه بنوشت چرم
بزد خنجری بر نریمان گرد
سپر نیمی و اوج ترگش ببرد
گرفت آتش از زخم تیغش هوا
ولیکن ندید آنچه بودش هوا
نریمان به چاره همی زنده جست
گه او را برد نزد خاقان درست
عنان تافت بگریخت پیشش ز جنگ
ببد تا رسید اندرو ترک تنگ
کمند آن گه از پس به باد گریز
میانش اندر افکند و کرد اسپ تیز
فکندش ابر خاک چون بی‌هشان
همی برد تا پیش خاقان کشان
بدو گفت کاین بیم خورده سوار
به هدیه از این کودک خرد دار
از ایرانیان رفت بر چرخ غو
ز کردار آن نو سپهدار گو
سپر برگرفتند و شمشیر تیز
به هم حمله بردند دل پر ستیز
جهان گشت بر چشم ترکان بنفش
فکندند یکسر سلاح و درفش
ز پیش اندرون تیغ کهسار بود
ز بس تیغ گردان خونخوار بود
ز چندان سپه یک دلاور نماند
گریزان برفتند چون سر نماند
همه دشت و که بد پراکنده باز
سلیح و ستوران و آلات ساز
گرفتند سرتاسر ایرانیان
نیآمد به یک موی کس را زیان
وز آن جا سوی شهر پیروز روز
کشیدند نیک اختر و دلفروز
چنان شاددل بود خاقان ازین
که گفتی نهادست بر چرخ زین
تکین‌تاش را برد جایی نهان
سرآورد بروی درنگ جهان
دو هفته در گنج بگشاد شاد
به بزم و به بخشش همی داد داد
به ایرانیان و سپهدار چیر
همیدون به فرخ نریمان شیر
ببخشید هر هدیه چندان که نیز
نباشد به صد گنج ازآن بیش چیز
سپهبد فرستاد نامه به شاه
ز پیروزی و کار آن رزمگاه
ز رزم نریمان یل روز کین
وز آزادی شاه توران زمین
چنینست از دیرباز این جهان
رباینده آن زاین به کین این از آن
نه آشوب گیتی به هنگام تست
که تا بد همیدون بدست از نخست
همانست گیتی و یزدان همان
دگرگونه ماییم و گشت زمان
آیا توشه‌ات اندک و ره دراز
چه سازی چو آیدت رفتن فراز
دل از آز گیتی چه پر کرده‌ای
از او چون بری آنچه ناورده‌ای
ازاو کام دل در جوانی بجوی
که جوید ز تو کام در پیری اوی
بسی خویش و پیوند تو زیر خاک
همی بینی از پیش و نایدت باک
به دیگر بزرگان نگر تا چه کرد
برآرد همان از تو یک روز گرد
سواریست عمر از جهان در گریز
عنان خنگ و شبرنگ را داده تیز
دو اسپست و مرد دو اسپه به راه
سبک‌تر به منزل رسد سال و ماه
بدان کوش کایمان به بیرون بریم
که یکسر به گرداب گردون دریم
