قصیده بیست و ششم در مدح اتسز

تو مشتری نه ای ، که ببازار نیکویی
صد مشتریست روی ترا همچو مشتری

گر خوش بود جوانی و اقبال خلق را
حقا که از جوانی و اقبال خوشتری

با طلعت چو لاله و زلف چو سنبلی
با عارض چو سوسن و حسن چو عبهری

از چهره رشک مشتری و ماه و زهره ای
وز طره شرم غالیه و مشک و عنبری

من چون در آب شکرم از عشق و باز تو
با لطف و حلاوت آبی و شکری

طیره ز نقش چهرهٔ تو نقش ما نوی
خیره ز شکل صورت تو شکل آزری

گر من بنفشه بر شدم از زخم کف ، رواست
ایدون که تو بنفشه عذرا و سمنبری

من سیم و زر زاشک وز رخسار ساختم
تا دیدمت که شیفته بر سیم و زری

ما را غم تو کرد توانگر بسیم و زر
وندر زمانه چیست ورای توانگری ؟

در کار من فتاده زره وار صد گره
تا پیشه کرد زلف سیاهت زره گری

زلف تو شد زره گر و عارض بزیر او
از بیم تبغ غمزه گرفته زره وری

ای حسن تو گذشته ز غایت ، نگشت وقت
کاخر یکی بسوی در بنده بگذری ؟

گیتی بچشم کینه بمن هیچ ننگرد
گر تو بچشم مهر بمن هیچ بنگری

پیدا و ظاهرست از احوال ما دوتن
آثار عاشقی و امارات دلبری

چونانکه بر صحیفهٔ کردار شهریار
آیات خسروی و علامات سروری

خسرو علاء دولت و دین ، اتسز ، آنکه هست
شمشیر او وقایهٔ دین پیمبری

شاهی ، که در زمانه بدست وفا و عدل
اندر نوشت فرش جفا و ستمگری

شاهی ، که وقف کرد بر اشخاص مشرکان
تیغ چو ذوالفقار ز بازوی حیدری

چون علم ذات او ز مثالب شده جدا
چون عقل شخص او ز معایب شده بری

ارزاق را مکارم او کرد تفرقه
و آمال را صنایع او داد یاوری

در روزگار دولت او اهل فضل را
با گشت روزگار نماندست داوری

تابندگان گنبد فیروزه نام را
در نیک و بد اشارات او کرد رهبری

ای برج فضل و پیکر دانش بمعرفت
برتر هزار بار ز برج دو پیکری

از روی قدر ناسخ هر هشت گنبدی
وز روی عدل راعی هر هفت کشوری

اصل جلالتی ، تو مگر چرخ اعظمی ؟
محض سعادتی ، مگر تو سعد اکبری

در حزم با ثبات زمین مسطحی
در عزم بامضای سپهر مدوری

از قول و فعل قوت شرعی و ملتی
وز طعن و ضرب آفت درعی و مغفری

هم بحر داشتی تو و هم کان بخششی
هم روی دولتی تو و هم پشت لشکری

با اقتدار بادی و با احتمال خاک
با اصطناع آبی و با هول آذری

آنچ آمدست از تو بکفار شرق و غرب
آمد ز مرتضی بجهودان خیبری

رخت افکند سعادت و منزل کند شرف
هر جا که تو بساط عنایت بگستری

اسلام را ز فتنهٔ یاجوج حادثات
سدیست حشمت تو ، ولیکن سکندری

هر نقطه ای ز جاه ضمیر تو عالمی
هر شعله ای زرای منیر تو اختری

بحریست مردمی و تو در وی چو لؤلؤیی
کانیست خسروی و تو در وی چو گوهری

از محض کبریا و بزرگی مرکبی
وز عین اصطناع و مروت مصوری

معدوم شد ز جود تو نام مطوقی
منسوخ شد ز صدق تو رسم مزوری

در احترام چون شب قدری ز روی قدر
وندر مصاف با فزع روز محشری

در زیر پای بارهٔ چون باد وقت حرب
سرهای سرکشان همه چون خاک بسپری

شخص مخالفان تو در موت احمرست
تا تو بروز معرکه با تیر اخضری

اندر پدید کردن روزی و روز خلق
گردون دیگری تو و خورشید دیگری

در رزم و بزم زینت میدان و مجلسی
وز تیغ و تیر حافظ محراب و منبری

چون جان پاک با همه چیزی موفقی
چون بخت نیک بر همه کاری مظفری

سرمایهٔ تظاهر ملکی و دولتی
پیرایهٔ تفاخر کلکی و خنجری

شایسته سیرتی تو و بایسته صورتی
محمود و مخبری تو و مسعود منظری

باطل شده ز طعنهٔ تو رسم رستمی
ایران شده ز حملهٔ تو قصر قیصری

صد طوس و نوذرست کمینه غلام تو
گفتن ترا خطاست که : چون طوس و نوذری

فردوس و کوثرست سرای عطای تو
جاوید زی ؟که صاحب فردوس و کوثری

پر شد وثاق صادر و وارد بعهد تو
از در معدنی وز دیبای ششتری

ای اختر سعادت و نیکی ، خلاف تو
اصل شقاوتست و اساس بد اختری

اندر شمار ملک تو آورد کردگار
هر چیز کز نوادر ایام بشمری

من بنده بر افضل ایام مفخرم
چونانکه بر ملوک زمانه تو مفخری

مداح غیر من نسزد مجلس ترا
ناید بهیچ حال ز افسار افسری

صدر تو خلد و مدحت من آب کوثرست
هر خلد را گزیر نباشد ز کوثری

تو شاه سروری و نباشد بهیچ روی
لایق بتو ثنای یکی مشت سرسری

بحرست خاطر من و درست لفظ من
در نظم و نثر این دو زبان : تازی و دری

با لفظ من نعیب بود نکتهٔ حبیب
از نظم من حقیر شود گفتهٔ سری

از هر دری هزار هست بنده را
وین فخر بس که : چون دگران نیست هر دری

شعری و نثری را ببلندی و مرتبت
با شعر و نثر بنده نباشد برابری

فرزند وار مدح تو طبعم بپرورد
با مدح تست طبع مرا مهر مادری

ایمان و حب صدر تو هر دو گرفته اند
اندر صمیم جان من الف برادری

از بندگی تست مرا نام خواجگی
وز کهتری تست مرا عز مهتری

زربافت از تو بنده و اینک بشکر کرد
گوهر نثار بر سرت ، ای شاه گوهری

ممدوح عنصری اگر اکنون بزیستی
آموختی ز جود تو مداح پروری

این دولت مبارک و این بارگاه را
دانی که نیست چاره ز چون من ثنا گری

شیطان همیشه تا بصفا نیست چون ملک
انسان همیشه تا بصفت نیست چون پری

بادا معظم از شرفت قدر مملکت
بادا منظم از هنرت عقد سروری

داده رضا بصدر تو گیتی ببندگی
بسته میان بپیش تو گردون بچاکری

ای خورده بر افاضل عالم زمال تو
چندان بزی که از همه لذات بر خوری

تا قد چون صنوبر و زلف چو عنبرست
با زلف عنبری زی و قد صنوبری

بر تو گشاده باد در کام و بسته باد
در ملک این سریت سعادت آن سری

رشیدالدین وطواط