ظهیر الدین فاریابی رح
ابوالفضل طاهر بن محمد ظهیر فاریابی در منطقه ی فاریاب از توابع بلخ خراسان به دنیا آمد. تولد او را بین سال های ۵۱۲ تا ۵۱۶ ه.ق دانسته اند. کودکی و جوانی وی در فاریاب و نیشابور گذشت. به طور کلی، زندگی اش در دوره ی حکومت ملوک آل باوند، محمدبن ایلدگز و قزل ارسلان سپری شد. در جوانی شاعری را پیشه کرد و به مدح “عضدالدین طغانشاه بن موید” پرداخت. اندکی بعد به اصفهان رفت و مدتی در آنجا ساکن شد. در زمان حکومت قزل ارسلان سلجوقی، عازم آذربایجان و شهر تبریز شد و تا پایان عمرش در این شهر زندگی کرد.
وی علاوه بر فن شعر، از علوم دیگری چون حکمت، نجوم و ادب عرب نیز آگاه بود. در آن زمان، منجمان وقوع طوفانی مهیب در سال ۵۸۲ ه.ق را پیش بینی کرده بودند که ظهیرالدین با رساله ای، آرای آنان را مردود دانست.
در اواخر عمرش از مدح سلاطین و وزرا دست کشید و به علم اندوزی و طاعت مشغول شد. ظهیرالدین فاریابی سرانجام در سال ۵۹۸ ه.ق در شهر تبریز دیده از جهان فرو بست و در مقبره الشعرای – محله ی سرخاب – تبریز در نزدیکی آرامگاه خاقانی، به خاک سپرده شد.
ممدوحان ظهیرالدین فاریابی: ظهیر از جمله شاعرانی است که در مدح، توانایی بسیار بالایی داشت. از ممدوحان ظهیر،می توان به افراد زیر اشاره کرد:
عضدالدین طغانشاه بن موید، صدرالدین خجندی، اصفهبد اعظم حسام الدوله، ابوالحسن اردشیر، طغرل بن ارسلان، قزل ارسلان بن ایلدگز، اتابک نصرالدین ابوبکر ایلدگز و…
شاعران معاصر ظهیرالدین فاریابی: از شاعران معاصر وی،می توان به خاقانی شروانی، نظامی گنجوی، مجیرالدین بیلقانی و جمالالدین اصفهانی اشاره کرد.
سبک و شیوه ی شاعری: دیوان ظهیرالدین فاریابی مشتمل بر چهار هزار بیت است. قدرت شاعریش بیشتر در قصیده و غزل است. در مدح نیز مهارتی بی مانند دارد. سبک شعری اش مخلوطی از سبک خراسانی و سبک عراقی است. او را در غزل، واسطه ای بین “انوری ابیوردی” و “سعدی شیرازی ” دانسته اند. در حقیقت، ظهیرالدین، شیوه ی شعر انوری را ادامه داد و سعدی این شیوه را به بهترین درجه و جایگاه رساند.
زبان اشعار ظهیرالدین، ساده و روان است و جز در مواردی معدود، عاری از هرگونه درشتی و تکلف است. بیشتر ردیف های اشعارش دشوار است ولی با این حال به خوبی از عهده ی این کار برآمده است. قصاید او بیشتر در مدح است که سرشار از مبالغه است. در غزلهایش نیز چهره ی صوفیانه و عاشقانه ی خود را به نمایش گذاشته است.
غزلیات – رباعیات – قصاید – قطعات – مثنویات – ملمعات – ترکیبات – تابلو های اشعار
